Cmentarz Żydowski w Piaseczno

🕗 godziny otwarcia

komentarze 1

• pl

  Krzysztof Kalinowski

  :: 12 marzec 2018 16:06:00

  Piaseczno przez wiele lat było miastem zamkniętym dla osadnictwa żydowskiego. Był to wynik wydanego przez Augusta III przywileju, stanowiącego: "że w mieście Piasecznie Żydzi nie mogą posiadać domów ani w nich zamieszkiwać, a tem mniej prowadzić tu handel lub propinację z jakimikolwiek napitkami, i zakazujemy tak obecnemu, jak i każdoczesnemu staroście puszczać Żydów do miasta lub umieszczać ich w swoich karczmach i gospodach, ze szkodą dla mieszczan." Zakaz ten jednak nie był najwyraźniej skrupulatnie przestrzegany, ponieważ jeszcze w tym samym wieku wzmiankuje się osiedlenie w Piasecznie kolejnych osób wyznania mojżeszowego. Ich liczba musiała być znaczna, skoro w 1797 roku istniał tu kahał. Ten okres tonie niestety w mrokach dziejów. Gmina żydowska została być może rozwiązana, wiadomo bowiem, że nie istniała po 1821 roku. Rok 1862 przyniósł zniesienie ograniczeń osadnictwa żydowskiego na terenach Królestwa Polskiego. W tym czasie wzniesiono pierwszą piaseczyńską bóżnicę - po jej pożarze w 1886 r. Żydzi z Piaseczna wybudowali kolejną synagogę. Od 1869 r. w Piasecznie ponownie ukonstytuowała się gmina żydowska. W 1897 r. w mieście mieszkało 2.760 osób, w tym: 41,5% katolików, 40% żydów i 17,9% protestantów. Podczas II wojny światowej w Piasecznie utworzono getto, zamknięte ulicami Świętojańską, Jerozolimską, Topolowa, Czajewicza i Krótką. Jego mieszkańcy w lutym 1941 r. zostali deportowani do getta w pobliskiej Warszawie. Zagłady uniknęli nieliczni. Wśród zamordowanych był też ostatni cadyk Piaseczna, Kelman Kalonimus Szapiro, syn rabina Elimelecha z Grodziska Mazowieckiego, przywódca tutejszych chasydów, kaznodzieja, założyciel warszawskiej szkoły religijnej Daas Mosze. Niewiele jest dziś śladów po piaseczyńskim sztetl. Przy ul. Zgoda zachował się budynek mykwy - podobno w jego piwnicach do dziś bije źródło, służące niegdyś na potrzeby łaźni. Na pustym placu tuż obok znajdowała się synagoga. Na polecenie władz rozebrano ją w 1978 roku. Niewiele też zostało po domu cadyka przy ul. Niecałej 15. Cmentarz żydowski w Piasecznie powstał około 1870 r. i znajduje się przy obecnej ul. Tuwima. Jak wynika z mapy okolic Piaseczna z 1932 roku, nekropolię zlokalizowano poza terenem zabudowanym. Do czasu założenia tego cmentarza, Żydzi z Piaseczna byli grzebani w Nadarzynie. Wejście na cmentarz znajdowało się od strony południowej. Naprzeciwko bramy mieszkała chrześcijańska rodzina dozorcy. Szacuje się, że przez około 70 lat funkcjonowania cmentarza dokonano na nim okolo półtora tysiąca pochówków. Do dziś przetrwało ponad trzydzieści nagrobków lub ich fragmentów. Najstarsza macewa pochodzi z 1889 roku. Wyryto na niej napis w języku hebrajskim: "Mąż zacny, szedl drogą prawości, sprawiedliwości i dobro czynił przez wszystkie swoje dni. Bogobojny nauczyciel, pan Lejzor, syn pana Mosze ha-Lewi. Zmarł 8 dnia miesiaca ijar roku 649 według skróconej rachuby czasu. Niech dusza jego będzie związana w wieniec życia wiecznego". Po wojnie na cmentarzu wzniesiono pomnik, upamiętniający rozstrzelanych tu około 60 obywateli RP narodowości polskiej i żydowskiej. Nekropolia jest ogrodzona, jednak furtka nie jest zamknięta. Dzieje społeczności żydowskiej Piaseczna nie są jednak skazane na niepamięć. Dzięki inicjatywie grupy młodych ludzi, kilka lat temu - w ramach projektu "Taniec opowieści, czyli chasydzi Piaseczna" - powstała strona internetowa o piaseczyńskich Żydach, a w kilku miejscowych szkołach odbyły się zajęcia warsztatowe. W Piasecznie widać troskę władz i miejscowej społeczności o zachowanie zabytków materialnych kultury żydowskiej - droga do nekropolii jest oznakowana, a sam cmentarz utrzymany jest we wzorowym porządku. Na internetowej witrynie miasta można znaleźć informacje o historii tutejszych Żydów.